Twórczość, kreatywność, innowacyjność

Współczesny człowiek przez cały okres swojego życia ma możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności oraz ich rozwijania. Współcześnie za sprawą praktycznie nieograniczonego dostępu do informacji oraz wielu form wspierania kształcenia i wychowania w formie szkolnej lub pozaszkolnej możliwości formowania swojej osoby wydają się praktycznie nie ograniczone. Jednak nie jest to takie proste. Istnieje wiele inhibitorów, które blokują możliwości rozwojowe jednostki. Za nim przejdziemy do bardziej rozbudowanych zagadnień omówimy sobie podstawowy termin dla mojej pracy dyplomowej jakim jest twórczość.

W okresie antycznym tworzyć równało się czasownikowi robić. W Średniowieczu tworzenie było zarezerwowane dla osoby Boga, a człowiek był tylko odtwórcą. W XIX w. termin twórczość przyporządkowany był dla artysty. Współcześnie twórcą może być każdy człowiek, niezależnie od dziedziny w jakiej się specjalizuje.

Współcześnie w naukach humanistycznych termin twórczość przypisany jest do produktu twórczego - materialnego, bądź niematerialnego - twórczy tekst, film itp. Natomiast pojęcie kreatywność jest przypisane do osoby twórcy. Jednak operowanie tymi terminami zamiennie - w mojej opinii - nie jest błędne. Często spotykamy się z określeniem danej osoby jako twórczej, bądź produktu jako kreatywnego. Terminem powiązanym z dwoma poprzednimi jest innowacyjność. Najczęściej stosuje się go do określania całych programów zmian. Innowacje można podzielić na twórcze, bądź odtwórcze, a charakteryzują się pewną ciągłością tzn. działają na zastanym stanie wiedzy modernizując problem, którego innowacja dotyczy w nowy - najlepiej - lepszy sposób.

Istnieje wiele teorii, które próbują wytłumaczyć z czego wynika twórczość oraz jak ją rozwijać. Teorie te zazwyczaj są nie pełne. W mojej pracy bazuję przede wszystkim na teoriach humanistycznych, które w dużym skrócie mówią, że do twórczości jest zdolny każdy człowiek.

Największe spory, które dotyczą humanistycznego podejścia dotyczą kwestii nowości wytworu. Wytwór twórczy powinien cechować się nowością, jeżeli nie jest, to jest po prostu odtwórczy. Jednak rozwiązanie tego problemu jest dość proste. Należy zdefiniować w jakim obszarze coś jest nowe. Wiele pomysłów różnych wynalazców pojawia się w tym samym czasie w różnych miejscach. Dodatkowo wiele istniejących już pomysłów jest wykorzystywanych przez animatorów kultury, czy programy innowacyjne w nowych kontekstach. Jak widzimy kwestia nowości nie jest jednoznaczna. Teorie humanistyczne mówią, że kreatywna osoba to taka, która tworzy twórczy produkt, będący nowością choćby dla niej samej. I w ten oto sposób okazuje się, że opracowanie czyjegoś utworu - tekstu, czy muzyki - oraz stworzenie finalnego własnego wytworu nawet inspirowanego można jak najbardziej zakwalifikować jako twórcze.

W ostatnim czasie dość popularne stają się teorie tzw. twórczości codziennej. Mówią one o tym, że wykonywanie prostych codziennych czynności może posiadać znamiona twórczości. Przykładowo dotyczy to zwykłego domowego gotowania.

Każdy człowiek charakteryzuje się innymi predyspozycjami i życiowymi celami. Środowisko, które wspiera twórcze działania również może różnić się w zależności od siebie, często może jak najbardziej hamować twórczy potencjał jednostki. Bardzo ważne jest wykształcenie u siebie tzw. postawy twórczej. Można to określić stylem bycia, które charakteryzuje się zainteresowaniem otaczającą rzeczywistością lub tylko częścią niej. Przede wszystkim osoba charakteryzująca się postawą twórczą posiada zainteresowania, które określają jego działania. Poprzez to posiada cel w życiu, dobrze się czuję i często "zaraża" swoją pasją innych.

W klasycznych teoriach twórczości - dokładniej w psychoanalitycznych - Graham Wallas opracował teorię inkubacji. Składa się ona z czterech faz: 1) preparacji – zbierania informacji, szukanie pytań badawczych, przygotowywanie materiałów do pracy; 2) inkubacji – podświadome samoistne łączenie informacji i pomysłów np. podczas snu, odpoczynku, bądź wykonywania innych czynności niezwiązanych z pracą twórczą; 3) iluminacji – olśnienie, nagłe połączenie nieświadomych procesów w sensowną całość, którą jednostka sobie w pełni uświadamia; 4) weryfikacji – faza oceny pomysłu. Pomimo iż mechanizm olśnienia(wglądu) nie został jeszcze wytłumaczony, sama teoria w praktyce działa. Nauczyciel na lekcji z powodu ograniczeń czasowych nie jest w stanie jej stosować, jednak uczeń może. Mówiąc prostszym językiem dojście do twórczego pomysłu polega na intensywnej pracy nad nim, a następnie na krótki czas porzuceniem intensywnego myślenia o pomyśle, kiedy już wyczerpaliśmy siły. W czasie odpoczynku do naszej głowy w sposób nieświadomy mogą wpaść odpowiedzi na nasze pytania, które nagle pojawią się w naszej świadomości.