Motywacja, stymulatory, inhibitory

Rozwijanie własnego twórczego potencjału spotyka przeszkody, jak i pewne ułatwienia. W pedagogice stymulatorami określa się pozytywne czynniki umożliwiające i pomagające rozwijać kreatywność jednostki. Inhibitory są przeciwieństwami stymulatorów. Oba pojęcia występują w dwóch wariantach: wewnętrzne i zewnętrzne. Problemy w rozwoju zdolności twórczych mogą występować wewnętrznie np. na tle problemów afektywnych, czy poznawczych lub zewnętrzne - najróżniejsze przeciwności środowiskowe, rodzinne itp. Stymulatory również mogą występować i w jednej i w drugiej formie. Przy kształceniu do twórczości najważniejsze jest takie stymulowanie jednostki, aby wzrosły jego samoistne stymulatory wewnętrzne przede wszystkim motywacja.

Motywacja jest "motorem" do wszelkiego twórczego działania. Stanem idealnym jest motywacja samoistna jednostki, jednak w przypadku jej braku możliwa jest jej zewnętrzna stymulacja. Wykształcenie się motywacji nie zawsze jest proste. Nie każdy posiada "wrodzone" zainteresowania od okresu dziecięcego. Nie wszystkie zainteresowania są też na tyle silne, aby mogły pokierować naszym życiem - tzw. hobby. Posiadanie zainteresowań dla kwestii motywacji jest kluczowe.

Motywacja należy do komponentu afektywnego, inaczej mówiąc emocjonalnego. Nie zawsze czynnik ten u człowieka pracuje poprawnie. Emocje oprócz zdolności intelektualnych są zdecydowanie najważniejszą częścią życia jednostki i osób wokół niej. Umiejętność określania - nazywania - odczuwanych emocji i uczuć oraz umiejętność radzenia sobie z nimi jest trudną sztuką do opanowania, a bez odpowiedniej pomocy - rodzica, nauczyciela, czy psychologa - nie zawsze człowiek potrafi sam sobie z nimi poradzić. Aby odczuwać motywację do działania należy ograniczyć w możliwy sposób nie pożądane stany emocjonalne. Jest to jedyna droga pozwalająca formować motywacje jednostki. Negatywne stany dotyczą najczęściej własnej oceny, czy relacji z innymi ludźmi. Oprócz tego mogą występować u jednostki zaburzenia psychiczne. Nie są to choroby, jednak potrafią bardzo utrudnić funkcjonowanie. Przede wszystkim szeroko pojęte zaburzenia nerwicowe, które mogą przeistoczyć się w fobie, czy tiki na tle nerwicowym. Nerwice są naturalne w początkowym kształtowaniu się życia psychicznego - tzw. dezintegracja pozytywna - jednak przy odpowiednich warunkach psychicznych mogą prowadzić do zaburzeń.

Jeżeli stan psychiczny umożliwia powstanie motywacji, należy ją również utrzymać. Trzeba ciągle stymulować komponent afektywny, ale również skupić się na czynniku poznawczym, czyli intelektualnym. Aby zajmować się czymś w kreatywny sposób należy posiadać wiedzę i konkretne umiejętności do jej analizowania. Zdobywanie wiedzy wiążę się nie zawsze z przyjemnością. Czasami jednostka nie jest gotowa na przekroczenie danego etapu, pomimo że bardzo by tego chciała. Jednak przy odpowiednim stymulowaniu motywacji w jednostce, można z czasem utrzymując ją na wysokim poziomie przeczekać trudności rozwojowe i wrócić do rozpoczętej pracy twórczej.

W tekście posługuję się pojęciem jednostki oraz nie widocznej osoby trzeciej. Dokładniej omówię to w innym tekście, jednak już teraz należy podkreślić, że wszelkie wychowanie - o którym cały czas jest mowa - nie może odbywać się bez pomocy wykwalifikowanego pedagoga. Słowo pedagog używam w przenośni. Chodzi o osobą, która wykazuje się empatią, własną wiedzą i chęcią uczenia innych i samej siebie od innych. Człowiek jest jednostką społeczną i potrzebuje drugiego człowieka. O ile kształcenie może odbywać się samotnie o tyle wychowanie jest nierozłącznie związane z kontaktem z drugim człowiekiem. Wychowanie bazuje na emocjach. Motywacja również na nich bazuje. Czym było by tworzenie twórczego wytworu jeżeli nie mielibyśmy się nim z nikim podzielić?

Staraj się od już od najmłodszych lat życia swojego dziecka zapisywać je na różne zajęcia pozaszkolne najlepiej artystyczne, ale też inne, które pomogą mu poznać wiele dziedzin i zdobyć wcześnie zainteresowania. Należy uważnie dostosować aktywności do jego rozwoju. Nie może ich być za dużo. Ważne jest też wybieranie takich aktywności, w których dziecko same chcę uczestniczyć. Umożliwianie dziecku dokonywania własnych wyborów jest podstawą wykształcenia się u niego wewnętrznej motywacji, wiary w siebie i informacji, że jest samodzielną jednostką.

Kiedy dziecko jest starsze należy postępować dokładnie tak samo. W miarę możliwości ważne jest też uczestniczenie z dzieckiem we wspólnych aktywnościach. Może to być wspólne gotowanie, czy rodzinna gra w karty. Zdrowa rodzina jest podstawą wykształcenia się prawidłowych zdolności afektywnych, co pomoże uniknąć wielu późniejszych trudności w wychowaniu. Należy wystrzegać się jednak nadopiekuńczości wobec dziecka - dotyczy to głównie matek - dziecko jest samodzielną jednostką, która potrzebuje rodziny w większym zakresie lub w mniejszym w różnych momentach swojego życia, jednak ono samo powinno planować jaki czas poświęca na życie rodzinne, a jakie na pozostałe aktywności.

Szkoła jest miejscem przypominającym poligon wojskowy. Istnieje tu hierarchia, której należy przestrzegać. Dla nauczyciela podstawą, z której jest rozliczany jest program kształcenia. Niestety nie jest w nim zawarte - jeżeli już to tylko w teorii - zagadnienie zdolności afektywnych. W kształceniu do twórczości rola nauczyciela jest kluczowa. Nauczyciel powinien cechować się fachową wiedzą przedmiotową - najlepiej wykraczającą jego granice - umiejętnościami pedagogicznymi i osobowością. Jednak najważniejsza jest refleksja nad własną pracą pedagogiczną. W pracy pedagoga są błędy, które zdarzają się mimowolnie oraz są sytuacje, które wymagają często niezgodnego z zasadami postępowania. Jednak problemy należy na bieżąco analizować. Należy skupiać się na inhibitorach, którymi często możemy być powodami powstania. Należy też zwrócić uwagę, że kształcenie musi iść na równi z wychowaniem, inaczej kształcenie traci swój sens.